IK TWITTER, DUS IK ZEND
Is het gebruik van social media communicatie?
Inleiding
Iedereen twittert tegenwoordig. Van de buurjongen tot een parlementariër uit de nationale politiek. Van de docent die je de eerste wiskundevergelijking uitlegde tot Lance Armstrong, de wielrenner. Men zendt in 140 tekens, inclusief spaties, een bericht de wereld van de twittervolgers in. Twitter is slechts het topje van de social media ijsberg. Sites als facebook, hyves en LinkedIn zijn de virtuele “hangplekken” om je netwerken te onderhouden. Maar zijn deze activiteiten te beplakken met het label communicatie?
WAT IS COMMUNICATIE?
Om antwoord te krijgen op bovenstaande vraag, moeten we een antwoord vinden op de vraag: Wat is communicatie? Van Os en Van Doorn, auteurs van het boek communicatiekunde geven hierop antwoord met behulp van de communicatiedriehoek. Zij beweren dat communicatie inhoudt dat twee personen, organisaties of groepen (A en B) praten over een bepaald onderwerp (X). Dat met elkaar praten, houdt in dat communicatie een wederzijds proces is en dat het altijd ergens over gaat. i
Het wederzijds aspect komt in diverse visies over communicatie terug. Zo ook bij de visie van Grunig. Hij kijkt naar het gehele proces en of dit asymmetrisch of symmetrisch verloopt. Bij een symmetrisch communicatieproces is er sprake van een gelijkwaardige positie tussen de communicerende partijen en daardoor is er de mogelijkheid voor eigen inbreng. Bij asymmetrische communicatie wordt niet naar elkaar geluisterd, maar communiceert men vanuit eigen belang.ii Kees van Wijk, auteur van de media-explosie noemt communicatie als een proces van tweerichtingsverkeer waarbij zender en ontvanger beiden actief kunnen zijn en van rol kunnen wisselen. Hierbij is communicatie een interactief proces.iii Wat alle visies als voorwaarde gemeen hebben voor communicatie is de interactie tussen de partijen. De één noemt het wederzijds proces, de ander symmetrisch proces. Uiteindelijk komt het op hetzelfde neer: beiden partijen moeten actief deel hebben aan het gesprek.
COMMUNICATIE EN GESITUEERDHEID
Naast een wederzijds, interactief proces spreekt men ook over gesitueerdheid voor goede communicatie. F.R. Oomkes, auteur communicatieleer geeft de volgende definitie: “Communicatie is de uitwisseling van symbolische informatie tussen mensen die zich van elkaars onmiddellijke of gemediëerde aanwezigheid bewust zijn.”iv Voor goede communicatie moet er dus sprake zijn van bewuste aanwezigheid. Iets wat niet heel moeilijk is als je met iemand in gesprek bent in een café, de onmiddellijke aanwezigheid, of wanneer je met iemand aan het bellen bent naar iemands huistelefoon, gemediëerde aanwezigheid. Je weet waar diegene is en bent je ervan bewust dat je samen aan het communiceren bent. Echter, hoe verhoudt zich deze aanwezigheid en gesitueerdheid met social media? Behoort dit gewoon tot gemediëerde aanwezigheid of is er meer over te zeggen?
Met social media heb je te maken met internet. Of dit nu gebruikt wordt via een laptop, telefoon of normale computer. Jan van der Stoep zegt dat het doel van internet en haar communicatienetwerk is om sociale interactie aan te moedigen en zo mensen aan elkaar te verbinden over enorme afstanden in tijd en ruimte. Hij beweert dat dit netwerk zo ontworpen is vanwege de wereldbeschouwing van mensen, waarin ze zichzelf zien als vrije en onafhankelijke individuen, die constant gedreven worden door het verlangen van onbegrensde mogelijkheden en toegang. Iets wat inderdaad mogelijk wordt door het gebruik van internet en social media. Je kunt gemakkelijk contact hebben met een iemand die in Canada woont en daardoor hebben de grenzen in tijd en ruimte geen invloed meer op je. Maar tegelijkertijd is het wel zo dat ik een mail kan sturen naar iemand in Canada, maar diegene het vaak pas op een ander tijdstip leest. Onder andere omdat er een tijdsverschil is met Canada, maar ook omdat diegene zelf ook achter de computer of mobiele telefoon moet kruipen. Je bent dus afhankelijk van wanneer iemand zijn e-mail leest. Daarbij komt het begrip gesitueerdheid om de hoek kijken.
We willen zo graag contact maken met andere culturen en andere mensen en proberen nieuwe manieren te ontwikkelen om ons eigen leven te creëren, maar we blijven met ons lichaam gewoon op de bank in onze woonplaats. We zijn niet werkelijk aanwezig in een ander land, we zijn geen stipje zonder lichaam. We zijn gewoon in ons huis in Nederland. We kunnen daardoor niet gelijk reageren en zijn afhankelijk van anderen of en wanneer ze online willen gaan. Jan van der Stoep ziet hierin ook het probleem: “De kijk op de mens als een vrij bewegend individu in tijd en ruimte is aan de ene kant een belangrijke spirituele drijfveer voor geëmancipeerde mensen uit traditionele sociale hiërarchieën en culturele begrenzing. Maar juist dat kan aan de andere kant leiden tot een manier van zogenaamde hypercommunicatie.” ( vrij vertaald uit: STOEP van der (J.); In search of an integrative vision for technology. P. 120. Hiermee bedoelt Jan van der Stoep dat wanneer je niet de gesitueerdheid en de lichamelijkheid van de mens erkent, de communicatie en de nieuwe manier van het onderhouden van relaties op een meer individualistische en flexibele manier, kan leiden tot contraproductieve communicatie.v
SOCIAL MEDIA
Bovenstaande geeft aan dat op social media een communicatief proces tot stand kan komen als de communicatie voldoet aan verschillende eisen. Eén van die eisen is een actief gesprek vanuit beide partijen. Nu kun je zeggen dat bij diverse social media het mogelijk is om beiden actief deel te nemen aan de informatie-uitwisseling. Er zijn genoeg reageermogelijkheden op facebook en hyves. Zelfs als je geen zin hebt om woorden te gebruiken, dan nog kun je zeggen dat je de status leuk vindt door simpelweg op de knop “dit vind ik leuk” te drukken. Maar de vraag is: kun je dan wel een gesprek voeren? Ben je niet gewoon aan het zenden, in de hoop dat iemand het interessant of leuk genoeg vindt om op te reageren? Op de één of andere manier willen we graag mensen delen in wat we aan het doen zijn en dat is wat we bij de meeste social media doen: vertellen wat ons bezig houdt, vertellen wat we eten met de lunch etc. Hierdoor ontstaat niet een wederzijds gesprek, want we willen voornamelijk onszelf profileren. Daarnaast is er geen sprake van een gesprek, want we zijn ons niet bewust van elkaars aanwezigheid. Je weet niet wanneer iemand online is, je weet niet wanneer iemand toevallig jouw berichtje leest. Het is afhankelijk van wanneer iemand op het internet zit. Deze nieuwe manier van het onderhouden van relaties leidt daardoor vaak op social i media tot veel zenden door mensen. Men gaat liever voor kwantiteit dan voor kwaliteit. Doordat deze manier van communiceren en socializen zo flexibel en vrijblijvend is werkt het eerder tegen dan voor jouw relaties. Dit is een vorm van hypercommunicatie.
CONCLUSIE
Het gebruik van social media is geen communicatie. Er is geen sprake van een wederzijds, interactief gesprek wegens het gebrek aan direct contact en directe reageermogelijkheid. Mensen zenden eerst en dan kan iemand als hij of zij wil reageren. Daarnaast zorgt de gesitueerdheid ervoor dat je niet weet of iemand online is en je jezelf anders voor kan doen dan je jezelf op dat moment werkelijk voelt op de bank. Nu kunnen social media als hyves en facebook nog eerder communicatie zijn, indien men elkaar kent en elkaar persoonlijke berichten stuurt en daarnaast elkaar blijft zien in de werkelijke gesitueerdheid. Dus als de relatie tussen twee partijen al duidelijk is. Echter, Twitter, dat is een geheel ander verhaal. Twitter is op geen enkele wijze communicatie. Mede om bovenstaande redenen, maar daarnaast zijn er nog minder reactiemogelijkheden bij Twitter dan op andere sociale platforms. Twitter is bij uitstek bedoeld voor het zenden van informatie en hopen op een relatie van effect. Bijvoorbeeld: als ik nu een grappige tweet zend, vinden mensen mij vast leuker of als ik nu een tweet zend dat ik dat boek lees, dan kunnen meer mensen het boek gaan lezen. Daarnaast is een negatief effect van Twitter hypercommunicatie. Zeker nu je ook via de mobiele telefoon gemakkelijk Tweets kunt plaatsen. Men zendt maar en zendt maar, maar de inhoud gaat vaak volledig verloren.
NOTEN
OS van (D.)/ DOORN van (A.); Communicatiekunde (BOOM 2005) P. 44-46
ii GRUNIG (J.); The effect of worldviews on public relations theory and practice. P.32-43
iii WIJK van (K.); De media-explosie. P. 19
iv OOMKES (F.R.); Communicatieleer (Boom, 2000) P. 21
v STOEP van der (J.); In search of an integrative vision for technology. P. 119-131
No responses yet